Rzecz o stylu zakopiańskim.

 

Stanisław Witkiewicz, twórca stylu zakopiańskiego, otrzymywał bardzo dużo propozycji o projekty willi, domów, kaplic, kapliczek. Wprawdzie nie wszystkie pomysły udało mu się zrealizować to jednak na Podhalu i w samym Zakopanem powstało najwięcej stylowych realizacji jego wizji. Na przełomie XIX i XX wieku sztuka odgrywała bardzo istotną rolę w kształtowaniu tożsamości narodowej. Każdy naród bowiem posiada swoją odrębność historyczną, która wpływa na jego duchowy rozwój, a pewne znaki i symbole rozumiane są tylko przez naród, którego dotyczą. Chociaż Witkiewicz nie był wykształconym architektem to jego szkice i projekty budowlane cieszyły się dużym powodzeniem. Przyświecała mu pewna idea: chciał dać polskiemu społeczeństwu podzielonemu trzema zaborami poczucie jednej, wspólnej przynależności narodowej. Elementem łączącym wszystkich Polaków miał być polski  styl narodowy – styl zakopiański. Mimo powszechnej aprobaty tej idei nie udało się rozpowszechnić stylu zakopiańskiego na ziemiach polskich. Sztandarowym dziełem Witkiewicza jest kaplica w Jaszczurówce. Jej powstanie wiąże się z testamentem Adama Uznańskiego, dziedzica posiadłości Poronina i Szaflar, którego wolą było wybudowanie na terenie dóbr szaflarskich rodzinnej kaplicy do publicznego użytku. Syn zmarłego dziedzica zlecił Witkiewiczowi w 1904 roku wykonanie projektu, który był gotowy już po dwóch miesiącach. Poświęcenie ołtarza oraz pierwsza uroczystość w kaplicy – chrzest Marii Uznańskiej odbyła się w 1907 r. Na samym początku kaplica nie miała opiekuna ze strony administracji kościelnej. Na początku należała do parafii Poronin, ale w praktyce opiekowali się nią księża przebywający w Zakopanem na wypoczynku. Później opiekę przejęli księża marianie i salezjanie, a do 1983 r. do  chwili obecnej opiekę nad kaplicą sprawują  księża marianie z parafii na Cyrhli. Kaplica jest pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa, usytuowana na lesistym stoku, nad dawnymi źródłami cieplicowymi w Jaszczurówce. W jej architekturze wykorzystano szereg elementów typowych dla podhalańskich chałup, a nie występujących w obiektach sakralnych. Obiekt usadowiony jest na wysokiej granitowej podmurówce, co daje wrażenie mocnej podstawy. Górną część podmurówki osłania przed deszczem gontowy „fartuszek” obiegający kaplicę dookoła. Ściany zbudowane są z szerokich płazów połączonych na węgłach „zamkiem podhalańskim”, od wewnątrz wykończone na gładko bez umszonych szpar. Łuki ozdobione są bogatym drewnianym „kołkowaniem”. Okap dachu podniesiono i oparto go na przedłużonych słupach, co podkreśla lekkość ażurowej konstrukcji. Główne wejście do kaplicy  nakryte jest dwuspadowym daszkiem, nad wejściem umieszczono rzeźbę Chrystusa Frasobliwego. Kaplica przykryta jest stromym półszczytowym dachem gontowym z wysunięty okapem, który wsparty jest na bogato zdobionych „rysiach”. Dach zwieńczony jest strzelistą wieżyczką, szczyty ozdobiono motywem „wschodzącego słoneczka” oraz „pazdurami” z blachy. W oknach prezbiterium widnieją witraże projektu Witkiewicza z Matką Boską Częstochowską i herbem Polski i Matką Boską Ostrobramską z herbem Litwy. Sam artysta pochodził właśnie z Litwy, a jego rodzina wraz z nim brała czynny udział w powstaniu styczniowym, za co zostali wszyscy zesłani na Syberię.

Jacek Ptak

 

 

        Źródła:

  1. Ks. Zbigniew Pytel, Kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa w Jaszczurówce, [w:] W górach, nr 3/2007.

  2. Wojciech Wilczek, Kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa w Jaszczurówce, Wydawnictwa Tatrzańskiego Parku Narodowego, Wyd. II, Zakopane 2006.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Copyright © 2010 Jacek Ptak.